Wedle statystyk kobiety mają 10 razy większą szansę, że zachorują na chorobę Hashimoto. Ponadto prawdopodobieństwo pojawienia się jej (zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn) wzrasta razem z wiekiem.
Jednym z najbardziej widocznych problemów w chorobie Hashimoto jest tycie, które wynika ze spowolnionego metabolizmu.
Choroba Hashimoto – co to jest?
Na szczęście istnieją sposoby, dzięki którym pozbędziesz się objawów tego schorzenia. Wczesna diagnoza i odpowiednia terapia wykazują bardzo dobrą skuteczność, dzięki czemu poprawiają także samopoczucie. Częścią terapii jest oczywiście dieta.
Przeczytaj artykuł, a dowiesz się szczegółów.
Hashimoto — co to jest?
Hashimoto zalicza się do tzw. „chorób autoagresji”. Co to znaczy? Że organizm z winy jakiegoś uszkodzenia zaczyna atakować sam siebie.
Jedną z najpopularniejszych chorób tego typu jest właśnie choroba Hashimoto. Polega na tym, że organizm produkuje zbyt dużo przeciwciał na antygeny tarczycy, co skutkuje stopniowym niszczeniem tego gruczołu. Innymi słowy: choroba Hashimoto to autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.
Skąd bierze się choroba Hashimoto?
Istnieje wiele czynników, które sprzyjają rozwojowi choroby Hashimoto. Niektóre mają podłoże genetyczne, inne są środowiskowe (czyli wynikają m.in. z trybu życia). W drugim przypadku chodzi przede wszystkim o:
- ciążę,
- nadmiar jodu,
- niedobór selenu,
- palenie papierosów,
- przebyte infekcje bakteryjne lub wirusowe,
- promieniowanie jonizujące,
- stres,
- współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych (np. cukrzycy typu 1, celiakii, łuszczycy, anemii złośliwej, etc.)
Jak już wspomnieliśmy we wstępie, jeden z głównych objawów choroby Hashimoto to przyrost masy ciała. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest uszkodzony gruczoł tarczycy, który produkuje mniej FT4 i FT3 (tetrajodotyroniny i trijodotyroniny). W efekcie podstawowa przemiana materii (PPM) spowalnia nawet o 30%.
Jednak to nie jedyny objaw. Choroba Hashimoto może zdradzać się również poprzez:
- chrypkę,
- depresję,
- niepłodność,
- obrzęki twarzy,
- problemy z koncentracją,
- senność i zmęczenie,
- suchą i łuszczącą się skórę,
- uczucie zimna,
- wole tarczycowe,
- wypadanie włosów,
- zaburzenia miesiączkowania,
- zaparcia.
Diagnoza i leczenie
Wiesz już, że kobiety znacznie częściej borykają się z chorobą Hashimoto. Jest to szczególnie widoczne w wieku reprodukcyjnym. Kolejną bardzo narażona grupą są dzieci i młodzież (Hashimoto to najpopularniejsza choroba tarczycy w ich wieku).
Pytanie brzmi: jak ją zdiagnozować i jak leczyć?
Diagnoza choroby
Rozpoznanie polega na wykonaniu testów, które oznaczą stężenia:
- hormonów we krwi,
- przeciwciał we krwi.
W pierwszym przypadku chodzi o wspomniane już hormony tarczycy FT3 i FT4 oraz o TSH (hormon przysadki mózgowej, który wpływa na aktywność tarczycy).
Jeśli zaś chodzi o przeciwciała, ważne jest sprawdzenie stężenia anty-TPO i anty-TG. To szczególnie ważne, ponieważ u ok. 80% osób chorych na Hashimoto pojawia się nadmierna ilość przeciwciał anty-TPO.
Dodatkowym badaniem, które może okazać się przydatne, jest USG tarczycy.
Leczenie choroby
Na początek zła informacja: choroby Hashimoto nie wyleczysz całkowicie. Jednak dobra wiadomość jest taka, że wprowadzisz ją w stan pełnej remisji (czyli uśpienia). W tym celu musisz zastosować terapię, która składa się z trzech elementów:
- przyjmowania odpowiednich leków,
- specjalnej diety,
- aktywności fizycznej.
Leki na chorobę Hashimoto uzupełniają niedobory hormonów tarczycy, bo zawierają L-tyroksynę. Natomiast dieta powinna być przygotowana w taki sposób, aby dostarczała ci składników odżywczych pomocnych w syntezie tych hormonów. Z drugiej strony powinna być pozbawiona produktów, które zaburzają pracę tarczycy.
Choroba Hashimoto a dieta online
Skoro uszkodzenie tarczycy osłabia przemianę materii nawet o 30%, nietrudno się domyślić, że problem nadwagi staje się o wiele poważniejszy. Organizm magazynuje energię z jedzenia w postaci tkanki tłuszczowej, co znowu negatywnie wpływa na gospodarkę hormonalną.
Otyłość jest bardzo częsta w tej chorobie. Badania jednoznacznie pokazują, że osoby z Hashimoto mają wyższy wskaźnik BMI i obwód pasa w porównaniu do osób zdrowych. Oprócz tego naukowcy zauważyli, że TSH na poziomie 2,5-4,5 mg/dl podnosi prawdopodobieństwo rozwoju otyłości w zestawieniu z TSH niższym niż 2,5 mg/dl.
Nie jest tajemnicą, że odchudzanie sprawia większą trudność, gdy w grę wchodzi choroba Hashimoto. Co nie zmienia faktu, że to nadal możliwe. W tej sytuacji jedną z najważniejszych rzeczy na drodze do wymarzonej sylwetki jest unormowanie hormonów tarczycy za pomocą medykamentów.
Walka z nadwagą
Drugim istotnym elementem terapii (zaraz po lekach) jest odpowiednia dieta. Taka, którą specjalista indywidualnie dostosował do danej osoby, czyli jej płci, wieku, wagi, współistniejących chorób oraz trybu życia. Dieta nie tylko wesprze proces odchudzania, ale również wzmocni działanie leków oraz zredukuje stan zapalny w organizmie.
Tak jak u zdrowej osoby, tak również u chorujących na Hashimoto walka z nadwagą wymaga wprowadzenia odpowiedniego deficytu kalorycznego. Jednak przy jego ustalaniu nie przesadzaj. Nadmierne restrykcje prawdopodobnie doprowadzą do wzrostu ilości TSH, wskutek czego metabolizm zwolni jeszcze bardziej. Efekt? Walka z nadwagą stanie się jeszcze trudniejsza.
Nie wiesz, jaka kaloryczność diety będzie odpowiednia?
Ogólna zasada brzmi: „ilość kalorii nie powinna być niższa, niż podstawowa przemiana materii (PPM). Tę zaś łatwo wyliczysz ze wzoru, który swego czasu opracował Harris-Benedict.
Wzór występuje w dwóch wersjach. Dla kobiet:
PPM = 655,1 + (9,563 × masa ciała [kg]) + (1,85 × wzrost [cm]) − (4,676 × [wiek])
I dla mężczyzn:
PPM = 66,5 + (13,75 × masa ciała [kg]) + (5,003 × wzrost [cm]) − (6,775 × [wiek])
Uzupełnianie niedoborów pokarmowych
U osób z chorobą Hashimoto lekarze często stwierdzają niedobory pokarmowe (np. niedostateczną ilość witamin i minerałów). Częściowo wynika to z faktu, że ludzie ci starają się spożywać posiłki o niższej wartości kalorycznej.
Mimo to przewlekłe niedobory mikro i makroelementów skutkują pogorszeniem zdrowia i sprzyjają zaburzeniom pracy tarczycy. Dlatego w tej chorobie powinniśmy szczególnie dbać o odpowiednie produkty żywnościowe, które dostarczą nam wszelkich niezbędnych składników odżywczych.
Jakich?
Chorzy na Hashimoto najczęściej cierpią na niedobór:
- składników mineralnych (chromu, fosforu, magnezu, potasu, sodu, a często również selenu, cynku);
- witamin (A, C, B1, B6, rzadziej B12 oraz E);
- białka.
Oprócz tego takim osobom często brakuje ferrytyny i glutationu, a ponadto jedzą za mało wielonasyconych kwasów tłuszczowych (m.in. omega-3) i błonnika. Natomiast często przesadzają z ilością węglowodanów.
Co ciekawe, nieraz chorzy na Hashimoto jedzą za mało (pod względem kalorycznym), a mimo tego tyją. To efekt złej diety.
Jak powinna wyglądać dieta w chorobie Hashimoto?
Jeśli chodzi o plan posiłków, powinno ich być 4-5, każdy w regularnym odstępie czasu od pozostałych. Pierwszy zaplanuj najpóźniej na godzinę po przebudzeniu, zaś ostatni jakieś 3 godziny przed snem.
Dieta a leki
O poranku musisz uwzględnić jeszcze leki. Pół godziny przed i po ich przyjęciu nic nie jedz, bo możesz zaburzyć działanie medykamentów.
Odnośnie leków istnieje więcej wskazań i przeciwwskazań.
Pamiętaj: tabletki zawsze popijaj wodą. Najlepiej żeby była niegazowana i z niską zawartością minerałów. Uważaj też na wapń i żelazo, które mogą być składnikiem posiłku lub suplementu diety.
Dlaczego?
Ponieważ te pierwiastki często osłabiają działanie hormonu, który znajduje się w lekach. Dlatego między posiłkiem bogatym w żelazo a przyjęciem tabletek na Hashimoto zrób co najmniej 2 godziny przerwy.
Istnieją również inne produkty, które mogą osłabić działanie leku (np. soja). Zachowaj przy nich ostrożność.
Białko
Kolejną istotną kwestią w jadłospisie chorego na Hashimoto jest białko. Jego ilość zwiększ tak, by stanowiło 15-20% kalorii w diecie.
Istnieją ku temu dwa powody.
Po pierwsze — odpowiednia ilość białka zapobiega wypadaniu włosów. Jak pewnie pamiętasz, to jeden z objawów niewłaściwej pracy tarczycy.
Po drugie — pełnowartościowe białko (głównie pochodzenia zwierzęcego, ale również niektóre odmiany roślinne) zawiera sporo tyrozyny, na bazie której organizm produkuje tyroksynę, czyli jeden z głównych hormonów tarczycy.
Wielonasycone kwasy tłuszczowe
Finalnie warto zadbać o układ odpornościowy, co najłatwiej osiągniesz dzięki odpowiedniej podaży wielonasyconych kwasów tłuszczowych (przede wszystkim omega-3). Są tak ważne, bo działają przeciwzapalnie i jednocześnie poprawiają profil lipidowy.
W jakich produktach je znajdziesz?
Przede wszystkim w tłustych rybach morskich. Oprócz tego dużo kwasów omega-3 zawierają:
- tran,
- olej lniany i siemię lniane,
- nasiona chia,
- orzechy włoskie.
- Inne istotne składniki diety
Wymieniliśmy główne elementy diety w chorobie Hashimoto. Teraz przyszła pora na te nieco mniejsze, ale nie mniej ważne.
Po pierwsze — żelazo. To istotny składnik enzymów niezbędnych do syntezy hormonów tarczycy. Jego dobrym źródłem są m.in. mięsa, ryby czy pestki dyni.
Po drugie — selen. Również bierze udział w syntezie hormonów tarczycy, a ponadto łagodzi stany zapalne. Znajdziesz go najwięcej w mięsach, rybach, jajkach, nabiale, a także w zbożach i kiełkach.
Po trzecie — cynk. Organizm potrzebuje go, aby mógł skutecznie wiązać hormon tarczycy FT3. Dobrymi źródłami cynku są mięsa, jajka i wyroby mleczne.
Po czwarte — witamina D. Organizm produkuje ją w kontakcie z promieniami słonecznymi, ale to niewystarczające źródło. Zarówno osoby zdrowe, jak i chore na Hashimoto powinny suplementować tę witaminę.
Po piąte — odpowiednie węglowodany. Badania udowadniają, że choroba Hashimoto często rozstraja gospodarkę węglowodanową w organizmie. Z tego powodu produkty o niskim indeksie i ładunku glikemicznym powinny być podstawą diety.
Goitrogeny
Poświęcamy osobną rubrykę tzw. goitrogenom, ponieważ ich podaż w chorobie Hashimoto zależy od wyników badań. Jeśli stężenie TSH wynosi więcej niż 2 mg/dl, produkty z dużą zawartością goitrogenów należy ograniczyć. Spożywaj je maksymalnie 3 razy w tygodniu, najlepiej gotowane lub kiszone.
Dlaczego właśnie tak?
Ponieważ goitrogeny hamują wchłanianie hormonów tarczycy. Tych samych, które przyjmujesz w trakcie leczenia. Jednak tak się składa, że obróbka termiczna produktów bogatych w goitrogeny osłabia działanie tych związków o jakieś 30%.
Dlatego spożywaj je w małych ilościach, ale nie eliminuj z diety całkowicie. Nie warto, gdyż produkty te posiadają inne istotne wartości odżywcze.
O jaką żywność chodzi? Przede wszystkim o:
- soję,
- brokuły,
- brukselkę,
- kalafior,
- kapustę,
- rzepę.
Goitrogeny występują też m.in. w gruszkach, truskawkach, prosie czy szpinaku, ale w mniejszych ilościach.
Czy dieta redukcyjna jest skuteczna?
Naukowcy przeprowadzili badania pod kątem oceny skuteczności diet redukcyjnych, które zawierały zwiększoną ilość błonnika w jadłospisie (ok. 30 g na dobę). Badali pod tym kątem pacjentki chore na Hashimoto z BMI większym niż 25 kg/m2.
Wyniki pokazały, że zwiększona ilość błonnika w diecie przyspiesza odchudzanie, co w oczywisty sposób poprawia skuteczność diety redukcyjnej. Utrata masy ciała mieściła się w zalecanej normie, czyli ok 0,8 kg w ciągu tygodnia.
Skorzystaj z – Kalkulator BMI
Dodajmy, że pacjentki miały unormowaną gospodarkę hormonalną, czyli leczyły Hashimoto prawidłowo.
Na koniec warto wspomnieć, że dieta redukcyjna nie będzie aż tak skuteczna, jeśli chory prowadzi niezdrowy tryb życia. Mamy tu na myśli brak aktywności fizycznej czy siedzącą pracę. To jedne z czynników środowiskowych, które zwiększają ryzyko otyłości.
Diety eliminacyjne — czy są warte zachodu?
W temacie diet na chorobę Hashimoto pojawia się niepokojący trend, mianowicie — diety restrykcyjne i eliminacyjne. Najczęściej chorujący wykluczają z jadłospisu gluten i laktozę, a dalej nabiał, jajka i warzywa psiankowate. Mimo że eliminacja produktów z tych grup może być skuteczna, nie u każdej osoby się sprawdzi.
Poza tym nie ma bezdyskusyjnych dowodów na efektywność tego typu diet.
Oczywiście człowiek, który dodatkowo cierpi na alergię pokarmową (np. celiakię lub alergię na białka mleka) zauważy poprawę, gdy wyeliminuje alergeny z diety. Jednak pozostali nie zyskają praktycznie nic, ale za to mogą sporo stracić, bo narażają się na niedobory wartościowych składników odżywczych.
Pamiętaj, że w chorobie Hashimoto najważniejsze jest unormowanie gospodarki hormonalnej, do czego służą lekarstwa. Dieta to jedynie dodatek, który wspiera tarczycę i wspomaga farmakoterapię.
Wykluczenie glutenu
Statystyki pokazują , że celiakia (czyli uczulenie na gluten) występuje nawet 10 razy częściej u osób, które zmagają się z chorobą Hashimoto. Jednak zanim wyeliminujesz z diety produkty bogate w gluten, wykonaj specjalne badania, które potwierdzą twoją nietolerancję.
Dieta bezglutenowa wykazuje skuteczność w redukcji masy ciała u osób, które są uczulone. Natomiast na osoby zdrowe (bez celiakii) nie ma wielkiego wpływu.
Wykluczenie laktozy
Nietolerancja laktozy również występuje częściej u chorujących na Hashimoto. Mimo to (podobnie jak w poprzednim przypadku) najpierw przeprowadź badania, aby potwierdzić, czy rzeczywiście laktoza ci szkodzi.
Tutaj istnieje jednak dodatkowy problem.
Organizm osoby cierpiącej na Hashimoto i nietolerancję laktozy nie wchłania leków tak skutecznie, przez co mogą być wymagane większe dawki. Dlatego jeśli występują u ciebie jakiekolwiek skutki uboczne po spożyciu produktów mlecznych, udaj się na badania.
Odchudzanie w chorobie Hashimoto — podsumowanie
Jak widzisz, redukcja masy ciała jest możliwa, nawet gdy mierzysz się z chorobą Hashimoto. Jednak osiągniesz ten cel tylko wtedy, gdy w pierwszej kolejności zadbasz o unormowanie gospodarki hormonalnej organizmu.
Najlepsze efekty daje podejście holistyczne, czyli oparte na trzech filarach:
- farmakoterapii,
- diecie,
- aktywności fizycznej.
Trochę dyscypliny i zmiana trybu życia na zdrowszy sprawi, że wprowadzisz chorobę w remisję. W efekcie będziesz cieszyć się piękną sylwetką, zdrowiem i lepszym samopoczuciem.
Bibliografia
- Zakrzewska E., Zegan M., Michota-Katulska E., Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2015, 48(2), 117–127.
- Janczy A., Małgorzewicz S., Skuteczność diety redukcyjnej u pacjentek z chorobą Hashimoto, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2015, 6(3), 112–117.
- Wojsiat J., Ihnatowicz P., Postępowanie żywieniowe w chorobie Hashimoto, „Food Forum” 2018, 6(28), 12–16.
- Ratajczak A.E., Moszak M., Grzymisławski M., Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2017, 7(4), 305–311.
- Pietrych A., Filip R., Wpływ diety redukcyjnej na masę ciała u osób z nadwagą i otyłością, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2011, 92(3), 577–579.
- Stolińska-Fiedorowicz H., Redukcja masy ciała w przypadku niedoczynności tarczycy, „Współczesna Dietetyka” 2016, 8.
- Jagiełło M., Diagnoza lekarska choroby Hashimoto, „Food Forum” 2018, 6(28), 8–10.